Monitor budgethouders pgb nieuwe stijl. Eindrapport.

Abstract

Er zijn twee type budgethouders: nieuwe instromers en overstappers. Nieuwe instromers hebben een pgb nieuwe stijl en maakten daarvoor geen gebruik van een persoonsgebonden budget. Overstappers zijn degenen die eerst een budget hadden dat onder één van de oude pgb-regelingen viel en zijn overgestapt naar het nieuwe pgb. Binnen deze groep wordt een onderscheid gemaakt naar mensen met een pgb-VV, pgb-VG of pgb-GGZ. Budgethouders oude stijl zijn beduidend vaker vrouw, ouder van leeftijd en vaker alleenstaand of samenwonend dan nieuwe instromers. Hun sociaal economische positie is ook lager dan dat van nieuwe budgethouders. Dit komt vooral door de oververtegenwoordiging van VV’ers binnen de groep overstappers. Het nieuwe indicatiesysteem leidt tot lagere budgetten. Het pgb bedraagt bij nieuwe instromers gemiddeld circa 11.000 euro netto op jaarbasis. De budgetten bij de oude pgb-regelingen liggen rond de 15.000 euro netto per jaar; een verschil van 4000 euro. Budgethouders oude stijl krijgen – ook bij het pgb nieuwe stijl – een hoger budget dan nieuwe instromers; gemiddeld circa 16.000 euro netto per jaar. Dit is een verschil van zo’n 5000 euro per jaar. Wellicht is het lastiger om een oude indicatie om te buigen naar een lagere indicatie dan een geheel nieuwe hulpvraag te indiceren volgens het nieuwe klassenmodel. Oordeel over pgb nieuwe stijl Zorginkoop Budgethouders kopen met het nieuwe pgb vooral zorg in bij informele zorgverleners (64%) zoals inwonende familie, uitwonende familieleden en vrienden of kennissen. 2 Ruim eenderde koopt in bij een individuele zorgverlener en bijna eenderde heeft hulp ingekocht bij een zorginstelling. Vooral mensen die voorheen een pgb-VG hadden kopen in bij een organisatie (77%). Nieuwe instromers die voorafgaand aan het pgb nieuwe stijl geen hulp of alleen mantelzorg hadden, schakelen met het budget hulp in bij een informele zorgverlener (76%). Een kwart van deze mensen koopt in bij een zorginstelling. Nieuwe budgethouders die eerst hulp kregen van een zorginstelling doen nu vooral een beroep op informele zorgverleners (57%) en in minder mate op een organisatie (31%). De zorg met het pgb nieuwe stijl omvat voornamelijk huishoudelijke hulp en ondersteunende begeleiding. Een overstapper VV schakelt veelal huishoudelijke hulp in. Bij de VG’ers, de GGZ’ers en nieuwe instromers gaat het vooral om begeleiding. Budgethouders oude stijl hebben meer zorg ingekocht dan nieuwe instromers. Zij hebben meer zorgverleners, meer uren zorg en de zorg wordt op meer dagen gegeven. Dit komt vooral voor rekening van de overstappers VG. Bij hen is de zorg beduidend omvangrijker geworden dan bij de rest het geval is. Hun budget is ook het hoogst in vergelijking met zowel de nieuwe instromers als de oude budgethouders VV en GGZ. Zeggenschap over de zorg Het regelen van de zorg brengt voor eenderde van de budgethouders een zekere belasting met zich mee. Budgethouders oude stijl vinden het vaker een belasting dan nieuwe instromers (respectievelijk 42% en 30%). Zij vinden het organiseren van de zorg vaker vervelend en het loopt ook vaker moeizaam. Budgethouders kunnen de zorg met het nieuwe pgb doorgaans naar eigen inzicht vormgeven (71%). Steeds heeft een duidelijke meerderheid geheel zelf kunnen bepalen wie, wat, wanneer en hoe de zorg wordt verleend. En ruim de helft heeft volledige zeggenschap gehad over de invulling van de zorg. Het principe van meer keuzevrijheid door een pgb blijkt ook in het nieuwe pgbsysteem overeind. Er is bij de nieuwe instromers duidelijk sprake van een toename in de mate van zeggenschap over de zorg. In de beleving van de budgethouders oude stijl is de zeggenschap gelijk gebleven. Hierbij moet in acht worden gehouden dat de uitgangssituatie anders is. Overstappers hadden voorheen al een pgb en nieuwe instromers niet. Kwaliteit en zorg-op-maat Het pgb nieuwe stijl stelt budgethouders in staat om zorg-op-maat te realiseren. De zorg is voldoende van omvang (71%), komt overeen met de hulpbehoefte (83%), wordt op de gewenste tijden verleend (95%) en/of is van goede kwaliteit (94%). In totaal weet bijna tweederde de zorg volledig op maat in te vullen. Hierin slaagt de VG 3 overstapper significant vaker dan de nieuwe instromers en de overstappers VV en GGZ. Ook nu blijft – met het nieuwe pgb-systeem – een van de allerbelangrijkste principes van het persoonsgebonden budget gehandhaafd: het realiseren van maatzorg. In de beleving van de overstappers is de situatie doorgaans gelijk gebleven of is er nu sprake van meer zorg-op-maat dan voorheen. Acht op de tien nieuwe instromers heeft nu meer zorg-op-maat dan voorheen. Beheer budget Het nieuwe pgb wordt over het algemeen beheerd door iemand uit de naaste omgeving zoals een ouder, partner of kind. Uitzondering hierop vormt de overstapper VV. Deze doet het in 55 procent van de gevallen zelf. Budgethouders beheren het pgb niet zelf omdat ze te jong zijn, teveel beperkingen hebben of het te moeilijk vinden. Een minderheid (15%) heeft het beheer van het pgb nieuwe stijl uitbesteed aan een externe organisatie of persoon. Dit is veelal het pgb-servicecentrum van de SVB. Vooral het uitbetalen van de zorgverleners en het afdragen van belastingen en sociale premies is uitbesteed. Circa 30 procent laat nagenoeg het hele budgetbeheer over aan een externe organisatie of persoon. Bijna iedereen heeft met zijn zorgverleners een overeenkomst afgesloten. De meest gebruikte is een overeenkomst van opdracht met een persoon. Volledig werkgever is 8 procent van de overstapper en 17 procent van de nieuwe instromers. Een significant verschil. Het budget wordt bij ruim tweederde gestort op de rekening van de budgethouder. De betalingen vinden doorgaans eens per maand plaats. Het zelf betalen van de zorgverleners wekt geen weerstand op bij de budgethouders. Slechts 10 procent van de nieuwe instromers oordeelt negatief hierover. Bijna 60 procent vindt het zelfs erg prettig om hulpverleners uit te betalen. Bij de overstappers vindt een kwart het een winstpunt dat ze nu zelf het beheer in handen hebben en de betalingen kunnen verzorgen. Verantwoording besteding Het verantwoorden van de bestedingen van het nieuwe pgb verzorgt de budgethouder meestal zelf. Zelden (5%) doet dat een externe organisatie of persoon. Het afleggen van verantwoording verloopt in 85 procent van de gevallen probleemloos. Als er problemen zijn dan komt dat doordat het extra administratief werk met zich meebrengt, het zorgkantoor fouten maakt of de budgethouder de formulieren niet correct invult. 4 Ook het verantwoorden van de besteding van het budget leidt niet tot weerstanden. Budget-houders vinden het logisch of zelfs een goede zaak dat verantwoord moet worden waaraan het pgb nieuwe stijl wordt uitgegeven. Zeggenschap beheer Het beheer van het budget is voor een kwart van de budgethouders een belastend karwei. Dit geldt vooral voor de overstappers. Zij vinden het vaker vervelend om het te doen en het beheer verloopt bij hen ook vaker moeizaam dan bij de nieuwe instromers. De mate van zeggenschap over het budget is bescheiden te noemen. Het merendeel (49%) ervaart maar ten dele zeggenschap over het budget en 30 procent zelfs totaal geen. Slechts 21 procent heeft volledige zeggenschap over het budget. De zeggenschap die een overstapper VG heeft over het budget is omvangrijker dan dat van de nieuwe instromers en oude VV’ers en GGZ’ers. Algeheel oordeel pgb Over het algemeen zijn de budgethouders te spreken over het pgb nieuwe stijl. Zij zijn tevreden, kunnen het budget naar eigen inzicht besteden en vinden de regeling niet echt ingewikkeld. Mocht men opnieuw voor de keuze staan, dan kiest 87 procent weer een pgb in plaats van zorg in natura. Het belangrijkste nadeel van een persoonsgebonden budget betreft zowel bij het oude als nieuwe systeem de administratieve rompslomp en de bureaucratie. Overstappers oordelen doorgaans minder positief over het nieuwe pgb-systeem dan nieuwe instromers. Binnen de groep oude budgethouders is de VG’er nog het meest te spreken over het nieuwe pgb. Tevredenheid met het pgb is gerelateerd aan de uitgangssituatie van een budgethouder. Mensen die tevreden zijn over het pgb nieuwe stijl zijn vooral de nieuwe budgethouders. Ontevreden zijn vooral de overstappers met daarbij in het bijzonder de GGZ’er. Het nieuwe en oude pgb vergeleken Budgetgegevens Budgethouders met een pgb-VG zijn er in belangrijke mate op vooruit gegaan met het pgb nieuwe stijl. Het nieuwe budget is aanzienlijk hoger dan het oude. Bij de VV’ers en GGZ’ers is er doorgaans niet veel veranderd. De helft van de GGZ’ers vindt echter wel dat zij er op achteruit zijn gegaan. 5 Inkoop van zorg Bij het merendeel (66%) van de overstappers is de zorg niet gewijzigd met het pgb nieuwe stijl in vergelijking met het oude pgb. Dit geldt vooral voor de VV’ers. Als er veranderingen zijn, dan komt dit regelmatig doordat de hulpbehoefte is veranderd of anders is geïndiceerd. Verder zijn veranderingen te wijten aan het feit dat bepaalde zorgvormen nu niet meer met het pgb kan worden verkregen zoals behandeling en verblijf. Wijzigingen die er zijn, betreffen het aantal zorgverleners en dagen. Deze zijn beide toegenomen met het nieuwe pgb. De VG’er schakelt de hulp nu vaker bij informele zorgverleners in dan voorheen, maar het grootste deel koopt nog altijd hulp in bij instellingen. Ook kopen zij meer ondersteunende begeleiding in. Zeggenschap over de zorg De belasting die het regelen van de zorg met zich meebrengt, is met de komst van het pgb nieuwe stijl aanzienlijk toegenomen. Eerst vond 28 procent het belastend; nu is dat 42 procent. Vooral de VV’ers ervaren meer belasting. Ook in de beleving van de budgethouders is de mate van belasting bij een relatief omvangrijk deel (42%) toegenomen. De helft meent dat de belasting gelijk is gebleven. De mate van zeggenschap is bij het nieuwe pgb afgenomen in vergelijking met de oude pgb-regelingen. Budgethouders oude stijl kunnen de zorg nu minder vaak dan voorheen naar eigen inzicht vormgeven en bepalen minder vaak zelf wie de zorg verleent en welke hulp gegeven wordt. Verder is het deel van de budgethouders dat totaal geen zeggenschap heeft genoten, verdubbeld. In ruim 80 procent van de gevallen is de zeggenschap met het pgb nieuwe stijl – in de beleving van de budgethouders – minder geworden of gelijk gebleven aan de zeggenschap binnen de oude pgbregelingen. De afname in keuzevrijheid bij de zorg doet zich in het bijzonder voor bij de VV’ers. Bij de VG’er is de zeggenschap over de zorg daarentegen duidelijk toegenomen. Het deel van de budgethouders dat volledige zeggenschap heeft genoten is nu 64 procent; voorheen was dat 44 procent. Kwaliteit en zorg op maat Overstappers VG weten met het pgb nieuwe stijl vaker zorg-op-maat te realiseren dan met het oude budget. De zorg is vaker voldoende van omvang en komt vaker overeen met de hulpbehoefte. Bij de VV’ers en GGZ’ers is er niet veel veranderd ten aanzien van het realiseren van zorg-op-maat. Voorheen was er voldoende sprake van maatzorg. Dat is nu ook het geval. 6 Zeggenschap over budget Nu beheren meer budgethouders zelf het pgb. Het feit dat ze nu zelf verantwoordelijk zijn voor het beheer, brengt ook een hogere belasting met zich mee. Dit is gestegen van 12 procent naar 30 procent. Ook geeft de helft aan dat de belasting – in hun beleving – is toegenomen. Alleen bij de VG’ers is de zeggenschap over het budget enigszins toegenomen. Zij bepalen vaker zelf de zorgovereenkomst, arbeidsvoorwaardelijke afspraken en het tarief. Ook de totaalscore laat een stijging zien in de mate zeggenschap; nu heeft een kwart volledige zeggenschap, bij het oude pgb was dat 13 procent. Algeheel oordeel Het oordeel over het pgb nieuwe stijl valt beduidend minder positief uit dan dat over de oude pgb’s. Budgethouders zijn vaker tevreden met het oude budget, konden dit vaker naar eigen inzicht besteden en vonden het ook eenvoudiger. Vooral GGZ’ers zijn nu minder te spreken. Het deel dat ontevreden is met het budget is binnen deze groep exponentieel gestegen van 7 procent naar 41 procent. Ook het aantal mensen dat de regeling moeilijk vindt is met het pgb nieuwe stijl verdubbeld. Verbetering versus verslechtering Overstappers vinden het pgb nieuwe stijl over het algemeen geen verbetering van de oude pgb-regelingen. Maar 36 procent geeft aan het nieuwe pgb duidelijk beter te vinden. Bij de meesten is de bureaucratie toegenomen. Overstapper vinden niet alleen dat het pgb nieuwe stijl ingewikkelder is geworden, maar ook zijn de budgetten regelmatig verlaagd of hebben mensen minder te besteden vanwege toename van de eigen bijdrage. Het zijn vooral de overstappers met een pgb-GGZ die het nieuwe pgb een verslechtering vinden. De beoordeling van het pgb nieuwe stijl als een verslechtering in vergelijking met de oude pgb’s, hangt vooral samen met de beleving en beoordeling van de situatie als slechter, dan dat het ook feitelijk slechter is geworden.