Abstract
In opdracht van de landelijke projectorganisatie WSNS+ hebben onderzoekers van het ITS en het SCO-Kohnstamm Instituut onderzoek gedaan naar veel-verwijzende achterstandsscholen. Achter-standsscholen zijn gedefinieerd als basisscholen waarvan de leerlingenpopulatie voor minimaal de helft uit leerlingen uit achterstandsgroepen bestaat, dat wil zeggen met een leerlinggewichtsscore van 1.25 tot 1.90. Veel-verwijzende scholen verwijzen – over een periode van drie jaar gerekend – percen-tueel gezien minimaal twee maal zoveel leerlingen naar het speciaal basisonderwijs of het speciaal onderwijs als het landelijke gemiddelde van qua populatie vergelijkbare scholen. Doel van het onder-zoek was meer zicht te krijgen op de oorzaken van het verwijsgedrag en op mogelijke oplossingen. Het onderzoek bestond uit een analyse van de beschikbare onderzoeksliteratuur en uit secundaire analyse van bestaande databestanden. Het betreft leerlingentellingen, de WSNS-Monitor en het Prima-cohortonderzoek. De veel-verwijzende achterstandsscholen zijn op tal van punten vergeleken met achterstandsscholen die weinig verwijzen. Daarbij is ook aandacht besteed aan bovenschoolse factoren en aan achtergrondkenmerken van de verwezen leerlingen.
Scholen verwijzen verhoudingsgewijs meer leerlingen, naarmate hun leerlingenpopulatie voor een groter deel uit leerlingen afkomstig uit achterstandsgroepen bestaat. Scholen met de helft of meer ‘achterstandsleerlingen’ verwijzen anderhalf tot twee keer zoveel als het landelijke gemiddelde van alle scholen. Gezien het aandeel risicoleerlingen in deze scholen, mag echter worden gesteld dat zij relatief weinig verwijzen. De verschillen in kenmerken tussen veel- en weinig-verwijzende achter-standsscholen zijn niet groot, zo blijkt uit het onderzoek. De veel-verwijzende scholen onder de ach-terstandsscholen hebben onder meer te maken met een meer gemengde leerlingenpopulatie. De trends lijken bovendien te wijzen op een grotere gerichtheid op adaptief onderwijs in de weinig-verwijzende scholen. Daarnaast blijken de samenstelling van de leerlingenpopulatie in het samenwerkingsverband en het verwijsgedrag van andere scholen in het samenwerkingsverband enige invloed te hebben op de mate waarin achterstandsscholen leerlingen verwijzen.
Het onderzoek levert – gezien de beperkte verschillen in de onderzochte kenmerken – geen duidelijke aanwijzingen waarop een ‘verbetertraject’ voor veel-verwijzende scholen zich zou moeten richten. Bovendien zou voor het starten van een verbetertraject inzicht nodig zijn in het functioneren van het systeem van leerlingenzorg en adaptief onderwijs in de veel-verwijzende scholen.
